1920 දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයන් විසින් අනගාරික ධර්මපාලතුමා නිවාස අඩස්සියේ වසර හතක් සිරකර තබන ලද අවස්ථාවේ ගොඩනඟන ලද ඉන්දියානු මහාබෝධි සමාගමේ මූලස්ථානය වූ ශ්‍රී ධර්මරාජික චේතිය විහාරය අද ලෝක උරුමයක් හැටියට නම් කර ඇත.

සාරානාත් බුදු පිළිම වහන්සේ


බරණැස් කෞතුකාගාරයේ තැම්පත් කර ඇති මෙම පිළිම වහන්සේ ධර්මචක්‍ර මුද්‍රාවෙන් නිමකර තිබේ. මථුරා කලා සම්ප්‍රදායට අයත් මෙම පිළිම වහන්සේ ගුප්ත යුගයේදී නිර්මාණය කරන ලදැයි විශ්වාස කෙරේ. අතිශය සුන්දර හා ප්‍රදත්ත යුතු විශ්මිත නිර්මාණයක් ලෙස මෙය අගය කළ හැක. 

චුනාර් නමි ගල් විශේෂයකින ගුප්ත යුගයේ කල  නිර්මාණයක්. රැස්වළල්ල ලස්සන කැටයමි වලින් යුක්තයි යට කොටසෙ පස්වග මහණුන් පිරිත් නුල අතේ රදවාගෙන ඉන්න ආකාරයක් නිර්මාණය කරල තියෙනව. දෙනෙත් අඩවන්වි තොල්දෙක තෙත් ගතියෙන් යුක්තව ධම්ම චක්ක සුත්රය දේශනා කරන ආකාරය පෙන්නුම් කරනව. තවත් විශේෂ ලක්ෂණයක් වන්නේ ඇගට ඇලුණ  සිවුරයි.  කොපමණ වේලාවක් එම පිළිම වහන්සේ දෙස බලා සිටියද සෑහීමකට පත්විය නොහැකි බවක් මට හැගේ. එය ඉතාම රමණීය වූ රන් පිළිම වහන්සේ නමකි.  විහාරයේ මනරම් බුදු පිළිමයත් සමඟම  දර්ශණීය චිත්ර කර්මත් ඔබ නෙත් සිත් පැහැර  ගනීවී.  ජපන් ජාතික කොට්සුනෝසු නම් ලෝක ප්රසිද්ධ චිත්ර ශිල්පියා විසින් ස්වභාවික ගල්කුඩු, මල් , කොළ, පොතු ආදියෙහි වර්ණ සංකලනයෙන් ඉතාම සෞම්ය වර්ණ භාවිතයෙන් බුද්ධ චරිතයේ වැදගත් සිද්ධි නිරූපණය වෙන ලෙස අඳිනා ලද සිතුවම් ඉතාම අලංකාර ය.

දඹදිව වන්දනා ගාථා


Powered by දහම් විල

ලුම්බිණිය

ලුම්බිණිය (සංස්කෘතलुम्बिनी, "මනහර") යනු මහා මායා දේවිය විසින් සිද්ධාර්ථ කුමරුන් ලෙවට බිහිකල ස්ථානයයි. නේපාලයේ රුපන්ඩේශිලා දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටා ඇත.[1] ගෞතම බුදුන් වහන්සේ කි.පු.563 සිට 483 කාලය තුළ ජීවත්ව සිටිසේක. ගෞතම බුදුන් වහන්සේගේ ජීවිතය හා බැඳුණු බෞද්ධයින්ගේ ප්‍රධාන පූජනීය ස්ථාන හතරෙන් එකකි ලුම්බිනිය ඉතිරි ස්ථාන කුශිනාරාව (කුශිනගර්) බුද්ධගයාව සහ සරානාත් වේ.
හිමාලය කඳු වැටිය පාමුල ලුම්බිණිය පිහිටා ඇත්තේය. සිද්ධාර්ථ කුමරුන් අවුරුදු 29 දක්වා හැදුනේ වැඩුනේ මෙම ප්‍රදේශයෙහිය. කපිලවස්තු නගර සභා ප්‍රදේශයේ සිට කි.මි.25 ක් නැගෙනහිර දෙසින් මෙම ප්‍රදේශය පිහිටියේය. “කපිලවස්තු” යනු මෙම ප්‍රදේශයේ නම වූවා සේම යාබද දිස්ත්‍රික්කයේද නමයි. මයා දේවී විහාරය ඇතුලු බොහෝ විහාර ගණනාවක් මෙහි වෙයි. මෙයින් බොහොමයක් වර්තමානයේ (2007) ප්‍රතිසංස්කරණය වෙමින් පවති. පුෂ්කරණි පොකුණ සහ කපිල වස්තු මාළිගයේ නටබුන්ද ලුම්බිණියෙහි දක්නට ලැබේ. බෞද්ධ පුරාවෘතයන්ට අනුව මේ අසල වෙනත් බුදුවරු ඉපදුනු ස්ථානද තිබේ.
භාග්‍යවත් සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ සැම බෞද්ධයෙකු විසින්ම දැකබලා පහන් සංවේගය උපදවාගෙන වන්දනා මාන කලයුතු පුජනීයවූ භුමි හතරක් පිළිබඳව පරිනිර්වාණ සුත්‍රයෙහි අනුදැන වදාරා ඇත.

බුදුන් දවස ලුම්බිණිය

ප්‍රධාන ප්‍රදේශ හතර
ලුමුබිණි
බුද්ධගයා
සාරානාත්
කුෂිනගර්
අතිරේක ප්‍රදේශ හතර
ශ්‍රාවස්ති
රාජ්ගිර්
සංඛස්ස
වෛශාලි
වෙනත් ස්ථාන
පැට්නා-ගයා
කොසම්බි-මථුරා
කපිල වස්තු-දේවදහ
කේසරියා-පාව
නාලන්දා-වාරානසි
පසු කාලීන ප්‍රදේශ
සාන්චි
රත්නගිරි
එල්ලෝරා
අජන්තා
භාර්රුත්
බුදුන් දවස ලුම්බිනිය, කපිල වස්තු සහ දේවදහ අතර පිහිටි උයනකි. බුදුන් උපත ලද්දේ මෙම ස්ථානයේය. අශෝක රජු ලුම්බිනිය දැක බලා ගැනීමට පැමිනිම සිහිවීම පිණිස තබන ලද කුලුණක් දැනට දක්නට ලැබේ. එහි සලකුණු කරන ලද විස්තර අනුව ලුම්බිනි උයන භාරව සිටි එකල ජනයා විසින් අශෝක රජුගේ පැමිණිම සහ පුද පඬුරු දීම සිහිවීම පිණිස එම කුලුණ පිහිටුවා තිබේ. භගවන්පුරට සැතපුම් දෙකක් උතුරෙන් පිහිටි මෙම උයන ඊට කලින් හඳුන්වා තිබුනේ රුමින්දෙයි යනුවෙනි.

බුදුන් වහන්සේ ශ්‍රී ලංකාවේ උපන් බවට

ජය ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාව

ශ්‍රීමත් අනගාරික ධර්මපාල තුමා ලක්දිව බුදු සසුන පිහිටුවා වදාල පසුව ලංකාවට රැගෙන ආ ජය ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාව සිහිවීම සඳහාත් , දඹදිවින් ගත් ණය ආපසු ගෙවීමක් ලෙසත් සලකා අනුරාධපුර ජය ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාවක්  1931 නොවැම්බර් 11 වනදා රෝපණය කරන ලදී. එකී බෝධීන් වහන්සේ ද පුද සත්කාර ලබමින් එහි වැඩ වෙසෙති.

මූලගණ්ධකුටිවිහාරය


තථාගථයන් වහන්සේ පළමු වස් කාලය වැඩ සිටියේ බරණැස ඉසිපතනයේ ය. යස කුල පුතුගේ දෙමාපියන් ගස්වල කොළ පරණ තණ කොල ආදිය උපයෝගී කරගෙන සාදන ලද මුල්ම කුටියේ පළමු වස් කාලය බුදුන් වහන්සේ ගත කලා. ධර්මාශෝක රජ තුමා විසින් මේ කුටිය විශාල කොට මූල ගණ්ධ කුටි විහාරය කරවූහ. අද මේ විහාරයේ නටඹුන් ඔබට දැකිය හැකිය. විශාල කුළුණු ලෙස කොටසක් ඇත. මෙහි අදත් සියල්ලෝම පුද පූජා පවත්වති.

නව මූලගන්ධ කුටි විහාරය


ImageImage
මහා බෝධි සමාගමේ සමාරම්භක බෝධිසත්ව ගුනෝපේත අනගාරික ධර්මපාල තුමාගේ ජීවිත ගමනේ සැබෑවූ සිහිනය නව මූලගන්ධ කුටි විහාරය යි. පුරා විද්‍යා කැනීම් වලින් මතු කරගත් සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා තැන්පත් කිරීමට මේ විහාරය සාදවන ලදී. 1931 නොවැම්බර් 11 දා සාදා නිමකර කාර්තික් පූර්ණිමා දිනයේදී විවෘත කරන ලදී. සෑම වසරකම අලි ඇතුන් සහිත පෙරහැරකින් වීදි සංචාරය කර යලි පෙර සේම තිබුන ලෙස ධාතු කරඬුව තැන්පත් කරනු ලැබේ. මේ ධාතු කරඬුව ඉතාම ආරක්ෂා සහිතව තබා ඇත. එය විවෘත කිරීමට ඉන්දීය මහා බෝධී සමාගමේ ලේකම්  හිමියන් ගේත්, භාණ්ඩාගාරික තුමාගේත්, සාරානාථ මහා බෝධි මධ්‍යස්ථානාධිපති හිමියන් ගේත් සහාභාගිත්වය අනිවාර්‍යය වේ. සාරානාථ මහා බෝධි සමාගමේ වැඩ වාසය කරන භික්ෂූන් වහන්සේලා සෑම දවසකම නොවරදවාම සන්ධ්‍යා කාලයේ 7.00 ට මූලගන්ධ කුටි විහාරයේ ධම්මචක්ක පවත්වන සූත්‍රය දේශණා කරනු ලැබේ. මේ අසිරිමත් දේශනාව ට ඔබ සවන් දෙන්න. එය ඔබට මේ ජීවිතයේ ලැබෙන භාග්‍යම සම්පන්න මොහොතක් වනු ඇත. සියළු දෙනා එකම හඬින් දම්සක් සූත්‍රය කියන විට ලැබෙන සැනසුම! සිත සිතා ප්‍රීතී වෙමි.

යස කුල පුතුගේ දෙමාපියන්ට දම් දෙසූ ස්ථානය – ධම්මාසනය.

යස කුල පුතු මහණ වීම      
බරණැස් සිටාණන් ගේත් එම දේවිය ගේත් පුතා ගේ නම යස ය. යස කුල පුත්රඒයා ගිහි ගෙයි කළකිරිණි. ඔහු ගෙදර කිසි අයකුට නො දන්වා රහසින් ම ගෙදරින් නික්ම    බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත ගියේ ය. උන්වහන්සේ ‍ගෙන් බණ අසා සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේ ය.

ඔහු ගේ පියා වූ  බරණැස් සිටු තෙමේ පුතා සොයමින් යන අතර ඉසිපතනයට පැමිණියේ ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ සිටාණන් හට ද ධර්මය දේශනා කළ සේක. ධර්මය අසා සෝවාන් වූ සිටු තෙමේ බුදුන්, දහම්, සඟුන්, යන තෙරුවන් සරණ ගියේ ය. ඔහු තෙරුවන් සරණ ගිය පළමු වැන්නා යි. පසු ව යස කුල පුත්රෙයා ගේ මවත්, බිරිඳත් තෙරුවන් සරණ ගිය හ. ඔවුහු තෙරුවන් සරණ ගිය පළමු උපාසිකාවෝ ය. පියාට දේශනා කළ ධර්මය අසා සිටි යස කුල පුත්ර්යා රහත් විය. අනතුරුව හෙතෙම  බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැවිදි විය.

යස කුල පුතු ගේ යාළුවන් මහණ වීම
යස කුල පුත්‍රයා මහණ වූ බව දැන ගත් ඔහුගේ යාළුවන් වන විමල, සුබාහු, පුණ්ණජී, ගවම්පති යන සතර දෙනා   බුදුරජාණන් වහන්සේ  වෙත පැමිණ පැවිදි වූ හ. ඒ ආරංචිය ඇසූ ඔවුන් ගේ තවත් යාළුවන් පනස් දෙනෙක් ද පැමිණ පැවිදි වූ හ. ඔවුහු ද බණ අසා රහත් වූ හ.

සම්මුඛ චෛත්‍යය

එදා ඒ පස්වග තවුසන් වහන්සේලා පෙරගමන් කොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේව මුණ ගැසුනු ස්ථානයේ
ධර්මාශෝක රජු ස්ථූපයක් ඉදි කරනු ලැබුවා. එම ස්ථූපය හැදින්වෙන්නේ සම්මුඛ චෛත්‍යය යන නමිනුයි. එය පසුකාලීනව මෝගල් වරුන් ගේ ආක්‍රමණ නිසා විනාශ වී ගොස් ආකෘතිය පවා වෙනස් වී තිබෙන නමුත්, අදටත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පස්වග භික්ෂූන් මුණ ගැසුනු ඒ උතුම් ස්ථානය හදුනා ගැනීම පිණිස මෙම සෑය උපකාර වනවා. වරණාසි උත්තර ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති නගරයකි. බුද්ධගයාවේ (බිහාර ප්‍රාන්තයේ) සිට වරණාසි දක්වා කිලෝ මීටර් 247ක් දුර බුදුන් වහන්සේ පාගමණින් පස්වග මහණුන් හමුවීම සඳහා වැඩම කර ඇත.
සම්මුඛ චෛත්‍යය – බරණැස් නුවර සම්මුඛ චෛත්‍යය හෙවත් චෞකණ්ඩි චෛත්‍යය නම් මෙය ඉන්දියාවේ උත්තර ප්‍රදේශ ප්‍රාන්තයේ බරණැස පුරවරයේ පිහිටා ඇත. මෙම චෛත්‍යය ‘චෞකණ්ඩි’නම් රජකු විසින් කරවන ලදැයි ද සැලකෙයි. බුදුරජාණන් වහන්සේට පස්වග තවුසන් මුණගැසුණ ස්ථානයේ මෙය ඉදිකළ නිසා මෙය ‘සම්මුඛ චෛත්‍යය’ යැයි නම් කර ඇත. මෙම චෛත්‍යය මුදුන, අටපට්ටම් හැඩයෙන් යුක්ත ය. එම කොටස කරවන ලද්දේ ගුප්ත වංශික රජකු වූ චන්ද්‍ර ගුප්ත විසින් යැයි මතයක් ඇත. එහි මුදුනේ විශාල වලක් ඇති අතර එය දැලකින් ආවරණය කර ඇත. මෝගල් ආක්‍රමණිකයන් විසින් මෙම වලේ තිබුණු නිදන් වස්තු පැහැරගත් බව කියැවෙයි. මෙහි මුදුනට නැගීමට පියගැට පෙළක් ද තනවා ඇත.  අන්‍ය ආගමිකයන් මෙන්ම සමහර ලාංකික වන්දනා නඩ මෙහෙයවන්නන්ගේ මෙහෙයවීම අනුව මෙම චෛත්‍යයට සමහර අය නගින බව කියවුනා. සම්මා සම්බුදු පහස ලැබූ මෙවන් පුද බිම් වැදීමේදී ඔබ නුවනින් කල්පනා කර බලා කටයුතු කරන්න. ධාතූ නිදන්කල ස්ථාන පෑගීම බෞද්ධ අපිට සුදුසු නොවේ. ඔබ කිසි දිනෙක එය නොකරන්නට වග බලා ගන්න.

සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේගේ ධාතූන් වහන්සේලා

අග්‍රශ්‍රාවක ප්‍රඥාවෙන් අග්‍රීස්වර ධර්ම සේනාධිපති සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේගේ ධාතූන් වහන්සේලා නිදන් කළ ස්ථූපය...